FİTOTERAPİDE ETKEN MADDE VE TEDAVİ GÜCÜ
Halk tarafından tedavide kullanılan tıbbi bitki sayısı tüm dünyada 70000 olarak kabul edilmektedir. Ülkemizde kullanılan tıbbi bitki sayısı 1000 civarındadır. Bitkilerin tıbbi etkilerinden faydalanmak için toplanma, hasat sonrası işlemler (kurutma, öğütme gibi) ve üretim uygulamaları son derece önemlidir. İyi tarım -toplama uygulamaları (GACP) ve iyi üretim uygulamaları (GMP) tüm dünyada bitkisel ürün üreten ileri teknoloji firmaların kullandığı standartlardır.
Yüksek Seviyede Etken Madde ve Tedavi Gücü
Bitkilerin büyük bir çoğunluğu doğadan toplanmaktadır, kültüre alınabilen türlerin ekimi yapılabilmektedir. Doğadan toplanan bitkilerin sürdürülebilirliği için toplama uygulamalarının usulüne uygun yapılarak neslin tükenmesine engel olmak önemli bir konudur. Ayrıca ürün kalitesini etkileyen toplama kriterleri vardır.
Tıbbi bitkilerin çiçek, yaprak, kök, meyve ve tohum gibi tedavi edici etkin maddeleri içeren kısımları bulunur. Bu etkili bileşikler belirli zamanlarda en yüksek değerlere ulaşır ve araştırmalar bitkilerin özel bir toplama zamanı olduğunu göstermektedir. Örneğin Biberiye bitkisi çiçeklenme döneminde toplandığında en yüksek uçucu yağ miktarıyla alınır ve uçucu yağ tedavi edici ana etkin maddeleri içerir.
Hasat Sonrası Kurutmanın Önemi
Hasat sonrası bitkideki etkin maddelerin kayba uğramaması ve bitkinin mikrobiyal olarak bozulup (küf,maya ve bakteri üremesi) çürümemesi için uygun şekilde kurutulması gerekir. Hasat sonrası taze bitkiler yüksek miktarda su içerir ve bu durum raf ömrü süresince küflenme ve toksin oluşumuna sebep olur. Uygun miktara nem değerinin çekilip depolanması gereklidir. Güneşte veya yüksek sıcaklıkta kurutulan bitkiler etkin maddelerin kaybıyla sonuçlanır. Gölgede doğal kurutma yöntemiyle veya özel kurutma fırınlarında (düşük sıcaklık, vakum gibi fonksiyonları olan) depolama için gerekli nem değerine kadar kurutma yapılır.
Kurutulmuş bitki kısımlarının genellikle raf ömrü bir yıldır ancak bu durum uygun depolama koşullarıyla (vakum, modifiye atmosfer paketleme gibi) uzatılabilir. Depolama sırasında bozulmaya sebep olan etkenler sıcaklık, ışık ve rutubettir.